مهندسی منابع طبیعی

هدف :

مهندسی منابع طبيعی در 5 گرايش تدريس می شود که اهداف هر گرايش اجمالا به شرح زير است :

مرتع و آبخيزداری :

هدف تربيت افرادی است که بتوانند در زمينه مراتع و چراگاههای طبيعی برنامه ريزی کنند, در اصلاح و احيا و بهره برداری اصولی از آنها نظارت کرده و طرف مشورت قرار گيرند, در جلوگيری از فرسايش بادی و بيابان زدايی راه کارهای مختلف طراحی کنند, مديريت حوزه های آبخيز سدها را بپذيرند و برای برنامه های حفاظت از آب و خاک تجربه کافی کسب نمايند

جنگل داری :

هدف تربيت افرادی است که توانايي و مهارت های لازم برای هدايت, برنامه ريزی و اجرای امور مربوط به حفاظت , احياء بهره برداری اصولی از جنگلهای کشور و همچنين تهيه و تدوين طرح های جنگلداری را داشته باشند.

علوم و صنايع چوب و کاغذ:

هدف تربيت افرادی است که بتوانند در بخشهای مختلف مربوط به صنايع چوب و کاغذ و همچنين در زمينه های تحقيقاتی علوم چوب و فرآورده های چوبی به برنامه ريزی , مديريت و مشاوره بپردازند.

شيلات :

هدف تربيت افرادی است که با علوم مختلف بيولوژی جانوری و گياهی و اکولوژی دريايی به عنوان منابع و زيربنای شيلات آشنا گشته و به شناخت آبزيان داخلی (آب شيرين) و دريايی و نحوه تکثير و پرورش گونه آبزيان بپردازند و وسايل صيد و صيادی و فرآورده های آبزيان را بياموزند .

محيط زيست :

هدف از آموزش محيط زيست , توسعه و آگاهی و درک دانشجويان پذيرفته شده در اين دوره به فرآيند و ارتباطات داخلی در محيطهای طبيعی و مصنوعی به صورتی که به ارزشها و نظريات , انگيزه ها و تعهدات خود نسبت به حمايت از محيط زيست جامعه عمل بپوشانند و بتوانند اقداماتی برای حل مسائل محيط زيست و بهبود کيفيت زندگی به عمل آورند.

آينده شغلی , بازار کار , درآمد:

با توجه به گستردگی منابع طبيعی و منابع جنگلی کشور, فارغ التحصيلان می توانند در نقاط مختلف ايران جذب سازمانها و مراکز کاری مربوط شوند. وزارت خانه جهاد کشاورزی , سازمان جنگلها و مراتع کشور, موسسات تحقيقاتی منابع طبيعی , مراکز دولتی ديگر از قبيل وزارت «آموزش و پرورش , کشاورزی , فرهنگ و آموزش عالی , شهرداريها , سازمان پارکها و فضای سبز, سازمان محيط زيست , طرحهای جنگلداری خصوصی, شرکتهای بهره برداری از جنگلها, نهالستانهای جنگلی خصوصی و شرکتهای مشاوره منابع طبيعی » برای تامين کادر کارشناسی خود نياز به استخدام فارغ التحصيلان اين رشته دارند و محل جذب آنها به شمار می آيند .

مراکز مختلفی به صورت مستقيم و غير مستقيم در فعاليتهای مربوط به توليد فرآورده های چوبی يا تحقيقات پيرامون شاخه های مختلف اين رشته نقش دارند که هر يک به تناسب نوع فعاليت خود, اقدام به جذب فارغ التحصيلان اين رشته برای رفع نيازهای مربوط می نمايند. کارخانه های صنايع چوب توليد کننده فرآورده های مختلف چوبی , کارخانه های خمخير و کاغذ و وزارت خانه های جهاد سازندگی و صنايع به صورت گسترده تر و ساير وزارت خانه ها , اداره ها و سازمانها و مراکز دولتی و خصوصی – نظير وزارت آموزش و پرورش , وزارت کشاورزی – و شرکتهای مختلف مهندسان مشاور, محل جذب تعداد کثيری از فارغ التحصيلان رشته علوم و صنايع چوب و کاغذ است.

توانايی های مورد نياز و قابل توصيه :

داوطلب دوره جنگلداری بايد در زمينه های زيست شناسی , رياضی , زمين شناسی و اکولوژی قوی باشد , با توجه به کميت و کيفيت درسهايی که در اين رشته تدريس می شود, دانشجو بايد از توان و دانش بالايی در زمينه های علوم طبيعی و رياضی برخوردار بوده , قدرت تجزيه و تحليل مسائل طبيعی و بوم شناسی (اکولوژيکی ) را داشته باشد و دارای دقت کافی در مسائل جنگل باشد.

داوطلبان گرايش مراتع و آبخيزداری نيز بايد در زمينه های اکولوژی , علوم زمينی , آمار و رياضيات قوی باشند.

بيشتر فعاليتهای اين رشته در محيط باز و جنگل انجام می گيرد لذا داوطلب بايد از توانايی جسمی و علاقه مندی لازم برخوردار باشد تا بتواند در شرايط مختلف جوی در مناطق بيابانی و کوهستانی فعاليت نمايد .

همچنين داوطلب گرايش جنگلداری بايد برای کار در محيطهای خارج شهر آمادگی جسمی لازم را داشته باشد.

وضعيت نياز کشور به اين رشته در حال حاضر :

منابع طبيعی , امروزه و در دنيای کنونی , از جمله مهمترين و بحث برانگيزترين مقوله هايی است که گاه بيشترين و جديترين رويکردها و توجه های جوامع مختلف را به خود معطوف داشته است. هر کشوری با اتکا به دانش و آموخته های متخصصان خود, استفاده بهينه و حفظ و نگه داری منابع و سرمايه های ملی را سرلوحه کار خويش قرار داده, در پی آن است که به بهترين وجه ممکن از آنها استفاده و بهره وری نمايد, آن طور که لطمه و صدمه جدی به آن وارد نسازد.

بديهی است , رشد بی رويه جمعيت و افزايش ساکنان روی زمين – که هر روز بر تعداد آن افزوده می شود- خطرات جدی فراوانی را متوجه منابع طبيعی ساخته و رفته رفته می رود تا به بحرانی عظيم در سطح جهانی مبدل شود . راهکارهای جديدی که توسط پژوهشگران و صاحب نظران در زمينه استفاده صحيح و نگهداری و مراقبت شايسته درباره منابع طبيعی ارائه می شود نيز – بنا به ملاحظاتی – اصولا در بسياری از کشورهای در حال توسعه جدی گرفته نمی شود و مهم تلقی نمی گردد. لذا از آنجا که منابع طبيعی محدودند و از سويی سرمايه اصلی جوامع به شمار می آيند , شايسته است از جانب کشورها توجه عميق به آنها شده و اهميت لازم داده شود, زيرا با نابودی منابع طبيعی , علاوه بر انحلال سرمايه حيات نسل آينده بشر , سلامت آدمی و زندگانی بشر بر روی کره خاکی مورد تهديد قرار خواهد گرفت.

در اين راستا , تلاش شده است که در کشور ما در زمينه حفظ , نگهداری و استفاده بهينه از منابع طبيعی , رشته های دانشگاهی مختلفی داير شود و به تربيت و آموزش افراد علاقمند بپردازد. گنجاندن مجموعه مهندسی منابع طبيعی همراه ديگر رشته های دانشگاهی آموزش عالی کشور, به همين منظور صورت گرفته است.

نکات تکميلی :

فارغ التحصيلان رشته علوم و صنايع چوب و کاغذ می توانند در موارد زير ارائه دهنده خدمات تخصصی باشند:

به عنوان مدير فنی در بخشهای دولتی و يا خصوصی مجتمعهای چوب و کاغذ و کارخانه های توليد فرآورده های چوبی .

به عنوان مربی در هنرستانهای فنی و حرفه ای و به صورت مجری امور تحقيقات صنايع چوب و کاغذ کشور .

به عنوان کارشناس (مهندس) متخصص در دفترهای فنی سازمان جنگلها و مراتع (وزارت جهاد سازندگی) و موسسه های تحقيقات منابع طبيعی .

فارغ التحصيلان گرايش جنگلداری نيز می توانند مسوليتهای مختلفی , نظير : طراحی طرحهای جنگلداری , اجرا و نظارت بر طرحهای توليد جنگل و طرحهای مشابه را به عهده بگيرند. از جمله کارهايی که فارغ التحصيلان اين رشته می توانند انجام دهند به شرح زير می باشد:

1- طراحی , محاسبه و تهيه طرحهای جنگلداری در جنگلهای شمالی و ساير قسمتهای ايران در مساحتهای مختلف به صورت مجزا و يا طراحی طرحهای جنگلداری در داخل يک حوضه آبخيز .

2- طراحی , محاسبه و اجرای راهها و جاده های جنگلی , شامل : مسيريابی , پياده کردن مسير, و زيرسازی جاده ها .

3- انجام کارهای نقشه برداری که در کارهای راه سازی و تهيه نقشه های دقيق جنگلی برای محاسبات و طراحی مورد نياز است .

4-  شرکت در طرحهای تحقيقاتی مراکز علمی و موسسات پژوهشی کشور .

5-  طراحی و تهيه طرحهای بهره برداری از جنگلهای ايران.

6- طراحی و تهيه, نظارت و اجرای طرحهای جنگل کاری و پارکهای جنگلی در مناطق معتدل, خشک و نيمه خشک کشور .

7- طراحی و احداث نهالستانهای موقت و دائمی جنگل و توليد انبوه نهال و مکان يابی مناطق توليد بذر و تهيه بذرهای جنگلی و تامين نياز نهالستانهای جنگلی .

8- تهيه، محاسبه و اجرای طرحهای آمار برداری و اندازه گيری از جنگلهای شمال کشور.

فارغ التحصيلان که به دريافت درجه مهندسی منابع طبيعی در رشته جنگلداری نايل می شوند از اطلاعات کافی فنی و مهندسی از يک طرف و علوم طبيعی و اقتصادی و اجتماعی مربوط به مناطق جنگلی از طرف ديگر برخوردار هستند.

فارغ التحصيلان با دارا شدن درجه مهندسی منابع طبيعی در رشته شيلات و محيط زيست می توانند در امور زير مفيد واقع شوند:

1-  افزايش اطلاعات و آگاهی های افراد نسبت به شيلات و وسايل آن

2-  رشد و پرورش قدرت درک مفاهيم اساسی شيلات و آبزيان و زيست گاههای آبی

3-  توسعه شايسته در کاربرد مناسبترين روش برای حل مسايل و مشکلات شيلات کشور

4- کسب مهارت در تهيه , اجرا و نظارت طرحهای پژوهشی کاربردی مربوط به شيلات و آبزيان , فارغ التحصيلان اين رشته می توانند به عنوان کارشناس در موسسات آموزشی و پژوهشی و در سازمان شيلات کشور و واحدهای تابعه به عنوان كارشناسان برنامه ها و پروژه ها خدمت کنند.

فارغ التحصيلان گرايش محيط زيست , اطلاعات , علايق و آگاهی های خود نسبت به محيط زيست و مسائل آن در سطح جهان و به ويژه محيط زيست کشور را افزايش می دهند. قدرت درک مفاهيم اساسی محيط زيست و محتوای علمی آنها را رشد و پرورش می دهند و در تهيه و اجرا و نظارت طرح های پژوهشی کاربردی مربوط به محيط زيست مهارت لازم را کسب می کنند.

موقعیت شغلی مهندسی مرتع وآبخیزداری در ایران

شرط اول حيات اقتصادي ـ سياسي هر كشور، ‌استقلال و وجود نيروي انساني متعهد، متفكر و كاردان است. زيرا نيروي انساني لايق و كاردان مي‌تواند با استفاده از قدرت تصميم‌گيري و استقلال و برنامه‌ريزي خوب دولت، از عامل دوم؛ يعني منابع سرشار خدادادي از قبيل آب، خاك، جنگل، مرتع براي بهبود زندگي و رفاه مردم و جامعه بهره‌برداري كند. به عبارت ديگر تعادل اين دو عامل، شرط مطلوب و اساسي بهره‌وري بهينه  و تداوم حيات يك جامعه است.

كارشناسان منابع طبيعي نقش مهمي در ايجاد تعادل بين اين دو عامل دارند. زيرا از يك سو، عامل مهمي در حفظ و گسترش منابع طبيعي هستند و از سوي ديگر، نحوة استفاده و بهره‌برداري بهينه از اين منابع را مي‌دانند.هدف تربيت افرادي است كه بتوانند در زمينه مراتع وچراگاههاي طبيعي برنامه ريزي كنند، در اصلاح و احيا و بهره برداري اصولي از آنها نظارت كرده وطرف مشورت قرار گيرند، در جلوگيري از فرسايش آبي و فرسايش بادي و بيابان زدايي ارائه طريق و طراحي كنند، مديريت حوزه هاي آبخيز سدها را بپذيرند وبراي برنامه هاي حفاظت از آب و خاك تجربه كافي كسب نمايند. داوطلبان با توجه به ويژگي خاص رشته بايد از تندرستي كامل و روحيه قوي برخوردارباشند و همچنين در زمينه هاي اكولوژي، علوم زميني، آمار و رياضيات قوي باشند.

براي مثال، َ آب شدر كل فارغ‌التحصيل توانمند اين رشته، فرصت‌هاي شغلي مناسبي در شركت‌هاي دولتي، خصوصي و نيمه‌خصوصي مرتبط با وزارت نيرو، وزارت جهاد كشاورزي، مؤسسه تحقيقات مرتع، مؤسسه تحقيقات خاك و حفاظت آبخيزداري، سازمان جنگل‌ها و شركت‌هاي مشاورة منابع طبيعي دارد.                     

   همچنین امكان ادامه تحصيل تا سطح كارشناسي ارشد بيابانزدايي و دكتري مرتعداري در كشور فراهم است